Keşfü’l-Me‘ânî

Keşfü’l-Me‘ânî Künye Bilgileri

Hazırlığını Muharrem Daşdemir'in yaptığı orijinal ve bandrollü Keşfü’l-Me‘ânî kitabı ikinci sayfa künye bilgileri şu şekilde:

• ISBN 978-975-17-4631-3
  
• Orijinal İsmi, Keşfü’l-Me‘ânî
• Yazar, Muhammed b. ‘Âşık Selmânü’l-Lazkî
  
• Hazırlayan, Muharrem Daşdemir
• Baskı, Birinci Baskı, Kasım 2020, Ankara
• Ölçüler, 16,0 x 24,0 cm
• Sayfa sayısı, 672 sayfa (143 sf. tıpkıbaskı/renkli)
• Dil, Türkçe
• Yayınevi, Türk Dil Kurumu
• Dili, Türkçe
• Durum, 10/10 (yeni)

Keşfü’l-Me‘ânî Hakkında

Şatibi’nin kıraatte bir çığır açmış "Hırzu’l-emani" adlı kasidesine XIV. yüzyılın sonlarında Muhammed b. Âşık Selmanü’l‑Lazki tarafından yazılmış Türkçe manzum bir şerh olan "Keşfü’l-me’ani", gerek uygulanan yöntem (rumuzat sistemi) gerek kullanılan yazım teknikleri gerek dil özellikleri ile Türk dilinin ve kültürünün önemli örneklerinden biridir. İnceleme bölümünde eserin dil özelliklerini imla, ses bilgisi ve şekil bilgisi bakımından inceledik. Ancak bu incelemede biz kendimizi asıl metinle sınırlandırdık zira yazmadaki derkenarlar çeşitli tarihlerde, çeşitli kalemlerden çıktığı için dil bakımından farklı dönem ve muhitlere aitti. Bunların işe dâhil edilmesi eserin dil insicamının bozulmasına sebep olacaktı. Metin bölümü "Keşfü’l-me’ani"nin Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesindeki bilinen tek nüshasının tenkitli metninden oluşmakta. Tek nüsha incelenmiş olsa da eser olduğu gibi transkribe edilmemiş; mana, vezin, haşiyeler, mevzunun Kur’an-ı Kerim’le tutarlılığı, Şatibi ve başka Şatibi şerhleri dikkate alınarak yer yer değişikliklere gidilmiştir. İlk bölümde okuyucunun metne kolay ulaşmasını sağlamak için, varak numaralarını vermenin yanı sıra metindeki beyitleri baştan sona numaralandırmanın faydalı olacağı düşünülmüş. Ayrıca manzume değişikliğinin -dolayısıyla vezin ve kafiye değişikliğinin- kolay anlaşılması için her manzumeyi kendi içinde beşer beşer numaralandırılmış. Buna göre en soldaki kalın harflerle verilmiş rakam, varak/yüz numarasını; ortada italik olarak verilmiş rakam, genel (takipli) beyit sırasını; onun sağında beşer beşer düz olarak verilmiş rakam ise her manzumenin kendi içindeki beyit sırasını göstermektedir... (Ön Söz bölümünden)

Giriş Bölümünden

Hz. Muhammed’e Kur’an-ı Kerim’i "yedi harf" üzere okutma ruhsatının verilmesi, Araplar arasındaki lehçe ve eğitim farklarının başka başka telaffuzlara yol açması, ilk mushafların nokta ve hareke barındırmamasından dolayı çeşitli kıraat vecihlerine müsait olması gibi hususlar, Kur’an’ın okunuşunda farklılıkların (ihtilafların) ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Hicri ikinci asırdan itibaren bazı kimseler kıraatlerinin güzelliği ve sahihliği (kıraatinin sağlam senetlerle Hz. Muhammed’e ulaşması) ile çeşitli İslam beldelerinde temayüz etmiştir. Sayısı yirmi beşe kadar çıkabilen bu makbul kıraatleri, önemli İslam bilginlerinden İbn Mücahid  (öl. 324/936) yazmış olduğu "Kitabü’s-seb’a" adlı eserinde yediye düşürmüş ve İbnü’l-Cezeri’ye (öl. 833/1429) kadar rağbet görecek bir sistematiğin öncüsü olmuştur. Buna göre Medine’de Nafi b. Abdurrahman (öl. 169/785); Mekke’de İbn Kesir (öl. 120/737); Kufe’de Asım b. Behdele (öl. 127/744), Hamza b. Habib (öl. 188/803) ve Kisai (öl. 189/804); Basra’da Ebu Amr b. Ala (öl. 154/770) ve Şam’da İbn Amir (öl. 118/736) kıraat imamı kabul edilmiş ve her birinin kıraati iki ravinin rivayetine dayandırılmıştır. Kıraat ilminin büyük otoritelerinden Endülüslü âlim Ebu Amr ed-Dani (öl. 444/1053), İbn Mücahid’in tasnifini esas alarak "et‑Teysir fi’l‑Kıraati’s‑seb’" adlı eserinde yedi kıraate (kıraat-i seb’a) konu olan ihtilafları (ihtilaf-ı seb’a) anlatmıştır. Yine Endülüs âlimlerinden Ebu Muhammed el-Kasım eş‑Şatibi (öl. 590/1193) ise, Dani’nin "Teysir"ini "Hırzu’l‑emani" ve "Vechu’t‑tehani" adıyla nazma çekmiştir. Eş-Şatibiyye adıyla şöhret bulmuş 1173 beyitlik bu kaside, İslam dünyasında çok rağbet görmüş, aynı adla anılan bir kıraat tariki oluşturmuş ve yüzlerce defa şerh edilmiştir. İşte incelememize konu olan "Keşfü’l-me’ani" de eş-Şatibiyye’nin şerhlerinden biridir. Ancak ötekilerden farklı olarak bu, ilk ve mevcut bilgilerimize göre tek Türkçe şerhtir.